Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011

Καιροσκοπισμός, αξιοπιστία, και αξιοπρέπεια


Με τη βόρεια Ευρώπη μας χωρίζει χάσμα νοοτροπίας. Αυτά που γι αυτούς είναι σημαντικά, για μας δεν είναι, και αντιστρόφως. Ο δημόσιος βίος μας διαπερνάται από νοοτροπίες που κυρίως χαρακτηρίζουν μια τριτοκοσμική ή πρώην κομμουνιστική χώρα, όχι μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία. Τα παραδείγματα είναι πολλά: άμετρη πόλωση και άνευ ορίων καιροσκοπισμός των κομμάτων• εθνικός κουτσαβακισμός• συχνή αδυναμία επιβολής της νόμιμης κρατικής εξουσίας και, άρα, περιορισμένη κυβερνησιμότητα της χώρας• αναξιοπιστία.. Δείτε, ενδεικτικά, το τελευταίο.

Στο εξωτερικό, η Ελλάδα κατέστη συνώνυμο της αναξιοπιστίας. Την περασμένη δεκαετία κάναμε ένα άλμα: από γραφικοί Ζορμπάδες και πονηροί λαθρεπιβάτες αποκτήσαμε τη φήμη ξεδιάντροπου απατεώνα, μετά τη γελοία «απογραφή» Αλογοσκούφη, τις αθλιότητες με τα «Greek statistics», την απρόθυμη υλοποίηση του Μνημονίου, και, η κορύφωση όλων, το φιάσκο του δημοψηφίσματος. Στα μάτια των εταίρων μας η Ελλάδα δεν συνιστά μια περίπτωση χώρας με την οποία προβλέψιμα μπορείς να συναλλάσσεσαι, αλλά έναν καιροσκόπο που αδυνατείς να εμπιστευθείς.

Αν κυβερνάς ή φιλοδοξείς να κυβερνήσεις, αντιμετωπίζεις ένα καυτό πρόβλημα: την υψηλή αναξιοπιστία της χώρας. Αυτή η αναξιοπιστία ώθησε τους δανειστές μας να ζητούν έγγραφες δεσμεύσεις από τα κόμματα εξουσίας ότι θα εφαρμόσουν την οικονομική πολιτική που απορρέει από τις δανειακές συμβάσεις που έχουμε υπογράψει. Ο Σαμαράς μέχρι πρόσφατα ανθίστατο σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, με τον τρόπο που έχει μάθει εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια – τον εθνολαϊκιστικό λεονταρισμό. Είναι θέμα «εθνικής αξιοπρέπειας», έλεγε.

Προσέξτε πόσο ο εθνολαϊκισμός, σταθερή αξία του πολιτικού παιγνίου, εκτρέπει την ορθολογική αναζήτηση στρατηγικής για την επιβίωση της χώρας, σε ψευδο-πατριωτική προάσπιση της «αξιοπρέπειάς» της. Ο πραγματισμός υποχωρεί χάριν μιας, με εγχώρια υλικά, φαντασιακής κατασκευής. Ο ρόλος του θύματος, ο κυρίαρχος τρόπος αυτοκατανόησης που διαπερνά το νεοελληνικό φαντασιακό, μας είναι οικείος και βολικός. Λησμονείται ότι η εθνική αξιοπρέπεια δεν προκύπτει από μόνη της, αλλά κερδίζεται - υπάρχουν προαπαιτούμενα για την επίτευξή της.

Οι εθνολαϊκιστές, εν μέρει από ιδιοτέλεια, εν μέρει από ιδεοληψία, παραβλέπουν ότι οι «πατριωτικές» τους κορώνες είναι άσφαιρα πυρά. Οι υπεύθυνοι κυβερνήτες οφείλουν να ενεργούν με τρόπο που προάγεται η αξιοπιστία της χώρας, αφού η αξιοπιστία θα μας ενισχύσει διαπραγματευτικά και θα συμβάλλει στην επίτευξη ευνοϊκών αποτελεσμάτων που, βαθμιαία, θα μας καταστήσουν διεθνώς υπολογίσιμους και σεβαστούς. Με άλλα λόγια, αν σε ενδιαφέρει πράγματι η αξιοπρέπεια, τότε εσύ πρώτος αναλαμβάνεις δεσμεύσεις, αυτο-περιορίζεσαι, διότι θέλεις να μεταβάλλεις τις προσδοκίες των άλλων παικτών σχετικά με τις μελλοντικές κινήσεις σου. Αλλά για να το κάνεις αυτό πρέπει να διαθέτεις στρατηγική σκέψη, η οποία δεν αποκτάται με πλειοδοσία υποσχέσεων στο πόπολο, αλλά με το ακριβώς αντίθετό της: τη μονομερή στέρηση βαθμών ελευθερίας από τον εαυτό σου. Η οικειοθελής μείωση της καιροσκοπικής σου ικανότητας (αυτό είναι η δέσμευση), προσδίδει αξιοπιστία στις στρατηγικές κινήσεις σου: το κόστος που επωμίζεσαι με τη μονομερή μείωση των επιλογών σου, κάνει τους άλλους να πιστεύουν ότι εννοείς αυτά που λες.

Ότι ο Σαμαράς, ως μελλοντικός πιθανός πρωθυπουργός, δεσμεύτηκε με την επιστολή του μετά από πίεση των δανειστών, καθιστά την κίνησή του άνευ σημασίας στρατηγικά, αφού δεν είχε αυτός το πλεονέκτημα της πρώτης κίνησης, εντασσόμενη σε ένα σχέδιο να αλλάξει τις προσδοκίες των δανειστών. Διαπραγματευτικά ενισχύονται οι δανειστές (αφού επέβαλλαν τους όρους τους) και, φυσικά, μειώνεται η αξιοπιστία του, αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την «αντιμνημονιακή» στρατηγική του. Από το «δεν συναινώ σε λάθος συνταγή» προσχώρησε στην υιοθέτηση των όρων των δανειστών, προσποιούμενος ότι «οι σταθερές θέσεις του δικαιώνονται» (!), ακριβώς όπως ο Παπανδρέου, μετά την εξευτελιστική παραίτησή του, καμώνεται ότι όλα επράχθησαν καλώς!

Η απόκρυψη και η παραπλάνηση είναι συστημικά γνωρίσματα ενός πολιτικού παιγνίου που επί δεκαετίες έχει θεμελιωθεί στην καιροσκοπική απόκτηση πλεονεκτήματος. Με αυτό τον τρόπο, φυσικά, η γλώσσα συσκοτίζει την πραγματικότητα και η αναξιοπιστία-υποκρισία των πολιτικών εντείνεται. Ωστόσο, στη μετα-οθωμανική πολιτική κουλτούρα μας, ουδείς αμφισβητεί τους αρχηγούς για την αναξιοπιστία τους, ενώ όσοι ξεφεύγουν από το μαντρί (όπως ο Μόσσιαλος, διαφοροποιούμενος από τον Παπανδρέου) εγκαλούνται για «προδοσία» και «πατροκτονία»! Οι επιμεριστικές αναφορές (π.χ. στην υποχρέωση στον ευεργέτη) υπερισχύουν των καθολικών αντιλήψεων (τι είναι καλό για τη χώρα;).

Το περίφημο «conflict of loyalties» του Σερ Τζεφρι Χάου, στην κλασική ομιλία παραίτησής του από τη θέση αναπληρωτή πρωθυπουργού της Βρετανίας το 1990, στην Ελλάδα επιλύεται με το γνωστό τρόπο: την υποταγή στον αρχηγό-πασά. Έχει ψυχαναλυτικό ενδιαφέρον ότι αυτοί που κυρίως ρητορεύουν για αξιοπρέπεια δεν διστάζουν να εξευτελίζονται με τις παλινωδίες τους! Ο Βενιζέλος θα μπορούσε να κάνει κάποια διάλεξη και επ΄ αυτού, έχοντας μάθει καλά την τέχνη - τόσο του καιροσκοπισμού, όσο και της παραπλάνησης.

Άνθρωποι που το μόνο που έμαθαν στη ζωή τους είναι να προάγουν καιροσκοπικά τα συμφέροντά τους (κομματικά, φατριαστικά, προσωπικά) δεν μπορούν ξαφνικά να αποκτήσουν την ικανότητα του εθνικά σκεπτόμενου στρατηγικού παίκτη. Ο καιροσκόπος ναρκισσιστής δεν έχει μάθει να επιλέγει, ενοχλείται όταν δεσμεύεται, τα θέλει όλα δικά του. Αλλάζει θέσεις με την ίδια ευκολία που κάνει ρουσφέτια, πιστεύοντας, ο πονηρός, ότι δεν γίνεται αντιληπτός. Φυσικά, έχει λόγο που το κάνει – στη γραφική μας χώρα υπάρχει πάντοτε μια κρίσιμη μάζα ιδιοτελών, αφελών, και ιδεοληπτικών…

Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2011

Ο ψευτόμαγκας


Είχε μάθει να τρομοκρατεί τα ανώτατα διοικητικά στελέχη της ΔΕΗ με λεκτική βία και προπηλακισμούς, γεγονός που σε οποιαδήποτε ευνομούμενη χώρα θα τον είχε στείλει στη φυλακή. Το ανήμπορο κράτος μας, επιτέλους, συνειδητοποίησε, μετά από πέντε μέρες, ότι η κατάληψη του Κέντρου Έκδοσης Εντολών Διακοπής Ηλεκτροδότησης της ΔΕΗ ήταν παράνομη και χρησιμοποίησε νόμιμη βία για τον τερματισμό της.

Τη σύλληψή του ο κ.Φωτόπουλος θα την καταχωρίσει αναμφίβολα στο βιογραφικό του. Στην Ελλάδα μετράνε οι ψευτομαγκιές – εκλαμβάνονται ως ηρωισμοί από τη λαϊκιστική αριστερά που συνήθως δίνει τον τόνο στην πεζοδρομιακή αναταραχή και, άρα, στα ΜΜΕ. Ο νόμος είναι καλός μόνο όταν δικαιώνει τις αντιλήψεις τους, διαφορετικά είναι «αντιλαϊκός» και «ταξικός». Ο κ. Φωτόπουλος ξέρει καλά ότι δεν θα τιμωρηθεί, όπως δεν τιμωρήθηκε ποτέ κανένας καταληψίας.

Φαντασιώνεται ο κακόμοιρος ότι είναι ένας Λεχ Βαλέσα, ενώ δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια σύγχρονη έκδοση του Χατζηχρήστου που θυμώνει, κορδώνεται για τον προσέξουν, και φωνάζει στους παριστάμενους: «κρατάτε με ρε»! Ένας κρατικοδίαιτος ψευτόμαγκας, που του λείπει η καλλιέργεια αλλά του περισσεύει το θράσος, συνάντησε για πρώτη φορά το χέρι του νόμου. Υποθέτω ότι φίλοι του υπουργοί όπως ο Χρυσοχοϊδης και ο Λοβέρδος θα κάνουν παραστάσεις στον άλλο κοινό τους φίλο υπουργό Παπουτσή, για να τύχει της αβρής μεταχείρισης που αρμόζει στην εμπροσθοφυλακή της εργατικής αριστοκρατίας.

Αν ήταν παλικάρι με αρχές (διαβάστε το όπως θέλετε…), κι όχι απλώς ένας ισχυρός βραχίονας της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, θα επιζητούσε τη σύλληψή του και την τιμωρία του. Θα ενεργούσε δηλαδή με βάση τους κανόνες της πολιτικής ανυπακοής, προκειμένου, με την προσωπική του περιπέτεια, να επισύρει την προσοχή της κοινωνίας σε άδικους κατ΄ αυτόν νόμους. Αυτό όμως προϋποθέτει τη διάθεση να αναλάβει το κόστος των πράξεών του, να ταλαιπωρηθεί, να υποστεί τις δυσάρεστες συνέπειες του νόμου. Ο κ.Φωτόπουλος όμως έχει μάθει να παίρνει, όχι να δίνει, να επιβάλλεται, όχι να ταλαιπωρείται.

Σε ανακοίνωσή της η ΓΣΕΕ ζητά - τι έκπληξη! - «ν΄ αφεθούν ελεύθεροι οι συλληφθέντες». Στην Ελλάδα της παρακμής έχουν εκφυλιστεί και οι διαμαρτυρίες: όπως είπε και ο Φωτόπουλος πριν από λίγες μέρες, υποδυόμενος τον Ρομπέν των Δασών, «δεν μας πειράζει να είμαστε χίλιες φορές παράνομοι». Εκ του ασφαλούς φυσικά, δίχως κυρώσεις. Σε ένα εκφυλισμένο κράτος αντιπαρατίθεται μια εκφυλισμένη εργατική αριστοκρατία, η οποία, όπως η συντεχνία των πολιτικάντηδων, θέλει να είναι πάνω από το νόμο. Δεν δεσμεύονται από υπερκείμενες αρχές της έννομης τάξης, την οποία βλέπουν μόνο χρησιμοθηρικά. Γι αυτούς, νόμος είναι ότι λένε οι ίδιοι. Οι Μαυρομιχαλαίοι θα ήταν περήφανοι…

Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2011

Κράτος για φτύσιμο!

Πόσο δύσκολο είναι να πάρεις αυτό το κράτος στα σοβαρά! Λεφτά δεν έχει αλλά αφήνει πάνω από μισό εκατομμύριο εκκαθαριστικά ανεξέλεγκτα, ενώ ακόμη δεν έχει εισπράξει τους φόρους ακίνητης περιουσίας για το 2009, το 2010 και το 2011! Ανακοινώνει μέτρα, αλλά τα εφαρμόζει λάθος. Επιβάλλει τέλη, αλλά κάνει εξαιρέσεις την τελευταία στιγμή. Λέει και ξελέει. Η αναξιοπιστία που χαρακτηρίζει τη χώρα στο εξωτερικό έχει ρίζες στη βαθιά αναξιοπιστία που διακρίνει τη συμπεριφορά του ελλαδικού κράτους στο εσωτερικό. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά – η χώρα είναι μία!

Η περίπτωση του τέλους ακινήτων είναι χαρακτηριστική. Ας αφήσουμε προς στιγμήν έξω από τη συζήτηση πόσο βλαπτικό είναι ένα τέτοιο τέλος για μια οικονομία που βρίσκεται για τρίτη συνεχή χρονιά σε ύφεση. Ας μη σχολιάσουμε την ανορθόδοξο μέθοδο ένας κοινωφελής ημικρατικός οργανισμός να εισπράττει τέλη ακινήτων για λογαριασμό του κράτους. Έστω κι έτσι, δεν μπορεί να υπάρξει λίγη σοβαρότητα στην υλοποίηση; Άνθρωποι που έχουν εξαιρεθεί από την καταβολή του τέλους καλούνται να το πληρώσουν πρώτα, και να απαιτήσουν την επιστροφή του αργότερα! Η ΔΕΗ έχει κάνει πληθώρα λαθών στον υπολογισμό του τέλους, βασιζόμενη σε στοιχεία που της έχουν δώσει οι δήμοι. Οι εφορίες δεν μπορούν, λένε, να κάνουν τίποτε και παραπέμπουν τους πολίτες στους δήμους, οι οποίοι με τη σειρά τους τους στέλνουν στις εφορίες και τη ΔΕΗ! Και η ΔΕΗ ανακοινώνει ότι, μετά από αίτημα του υπουργείου Οικονομικών, δεν θα διακόπτει την παροχή ηλεκτροδότησης σε όσους δεν πληρώσουν το τέλος ακινήτων!

Γιατί τότε να πληρώσουμε το τέλος ακινήτων, αφού δεν θα υπάρχουν κυρώσεις; Δεν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εκφυλισθεί το μέτρο; Κι αν το μέτρο είναι τόσο σημαντικό για την αύξηση των δημόσιων εσόδων, δεν θάπρεπε αξιόπιστα να επιδιωχθεί η είσπραξη του τέλους; Κι όσοι πλήρωσαν το τέλος δεν αδικούνται έναντι αυτών που δεν θα το πληρώσουν, δίχως κυρώσεις;

Βλέπετε τη μεγάλη εικόνα; Ένα κωμικής αναποτελεσματικότητας κράτος που δεν μπορεί να εισπράξει ούτε φόρους και τέλη, ούτε να μαζέψει σκουπίδια, ούτε να επιβάλλει το νόμο για την απαγόρευση του καπνίσματος! Αυτό το κράτος τυραννά τους πολίτες με κάθε τρόπο: τους στέλνει στις ουρές των ταμείων του να σπαταλούν χρόνο για σφάλματα δικά του, ζητά διαρκώς από τους συνεπείς να πληρώνουν για τα σπασμένα των ασυνεπών, αναιρεί τον εαυτό του κάθε φορά που αυξάνεται το πολιτικό κόστος, αδυνατεί να επιβάλλει τη νόμιμη εξουσία του, υποκείμενο στους εκβιασμούς του κάθε Φωτόπουλου, του κάθε Μπαλασόπουλου, του κάθε Κορτσίδη, του κάθε ιδιοτελούς επιχειρηματία.

Είναι ένα κράτος που όχι μόνο συμπεριφέρεται σατραπικά αλλά πάσχει από σύμπλεγμα κατωτερότητας: γνωρίζει την ανικανότητά του, ξέρει ότι του λείπει η πρώτη ύλη της διακυβέρνησης (οι αξιόπιστες πληροφορίες), δεν πιστεύει στην επιβολή της νόμιμης εξουσίας του, και, πανικόβλητο μπροστά στα δύσκολα, ενεργεί σπασμωδικά, δίχως στρατηγική, χωρίς ικανότητα υλοποίησης των αποφάσεών του. Προσποιείται ότι κυβερνά εκδίδοντας φετβάδες, ενώ κλείνει το μάτι σε οποιοδήποτε οργανωμένο συμφέρον ανεβάζει το πολιτικό κόστος. Είναι ένα κράτος για φτύσιμο, σε μια κοινωνία-χυλό που η κύρια μέριμνά της μέχρι τώρα ήταν να βολευτεί με τη μικροαπάτη, το μικροσρουσφετάκι, και τη μικροαυθαιρεσία.

Σε μια κοινωνία ηγεμονικών μικροσυμφερόντων, δεν πρέπει να εκπλήσσει που κυριαρχούν οι «συναλλασσόμενοι» πολιτικάντηδες, οι βλαχοδήμαρχοι, και οι κρατικοδίαιτοι συνδικαληστές. Ούτε πρέπει να εκπλήσσει που το κράτος αδυνατεί να χαράξει μια πολιτική και να εμμείνει σε αυτή. Ένα κράτος που είναι για φτύσιμο, δεν λειτουργεί ως αυθύπαρκτη οντότητα, άγεται και φέρεται από ομάδες πίεσης.

Το πρόβλημα της χώρας δεν είναι ούτε τα Μνημόνια, ούτε η κρίση του ευρώ, ούτε καν οι διεφθαρμένοι πολιτικοί της. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο: η μη κυβερνησιμότητα της χώρας. Η αδυναμία της κοινωνίας να συσταθεί ως κοινωνία, ως κάτι δηλαδή πέρα και πάνω από κερματισμένα συμφέροντα και η αδυναμία του κράτους να εκφράσει και να καθοδηγήσει αυτή την κοινωνία. Δεν ξέρω πως η χώρα μπορεί να καταστεί κυβερνήσιμη, ξέρω όμως με σιγουριά πως όσο το κράτος μας είναι για φτύσιμο, τόσο περισσότερο θα απαξιώνεται και τόσο περισσότερο θα ηγεμονεύουν τα οργανωμένα συμφέροντα, επιτείνοντας έτσι τον κερματισμό της κοινωνίας και εντείνοντας την μη κυβερνησιμότητα. Ο κύκλος είναι φαύλος - γι αυτό και η χώρα, σταθερά και βαθμιαία, καταστρέφεται.

Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2011

Μπορούμε να κάνουμε την οργή μας δύναμη δημιουργίας;



Συνέντευξη του Χαρίδημου Κ. Τσούκα στην εφημερίδα της Λάρισας «Ελευθερία» (Κυριακή, 13 Νοεμβρίου 2011)

1. Πώς κρίνετε τις πολιτικές εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας; Μπορούμε πλέον να μιλάμε για πολιτικό προσωπικό χαμηλού επιπέδου με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της χώρας;
Την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού την ξέραμε. Όσοι έχουμε την ατυχία να είμαστε Έλληνες πολίτες γνωρίζουμε από πρώτο χέρι με τι ανθρώπους έχουμε να κάνουμε. Τα όσα συνέβησαν την εβδομάδα αυτή επιβεβαιώνουν απλώς το κοινό αίσθημα: ότι δηλαδή την τύχη της χώρας διαχειρίζονται θλιβεροί πολιτικάντηδες, οι οποίοι το μόνο που σκέφτονται είναι η πολιτική επιβίωση. Το φαινόμενο είναι ευεξήγητο. Μια κάστα ανθρώπων λειτουργούν ως ένα κλειστό σύστημα εξουσίας. Έχουν συνταγματικά θεσπισμένο το ακαταδίωκτο, δεν τιμωρούνται για τις παρανομίες τους, μεταχειρίζονται το κράτος σας να είναι οικογενειακό μαγαζί τους. Τα κλειστά συστήματα εξουσίας αποκόπτονται από την πραγματικότητα, οι επιλογές τους τείνουν να είναι εντός ενός προδιαγεγραμμένου πλαισίου σκέψης, λειτουργούν με γνώμονα την με κάθε κόστος επιβίωσή τους. Μια ισχυρή όψη της κομματοκρατίας είναι ο πολιτικός αυτισμός. Οι κομματικές γραφειοκρατίες δεν έχουν κοινωνικά σημεία αναφοράς, αλλά κυρίως την τάση της αυτο-αναφοράς. Μπορεί ο κόσμος να ανησυχεί για το μέλλον της χώρας, να αγωνιά για τη ζωή του, να προσδοκά κάτι διαφορετικό στη νέα κυβέρνηση δήθεν συνεργασίας, αλλά η πρώτη έγνοια του Παπανδρέου Γ’ δεν ήταν να απαλύνει την αγωνία και να δώσει προοπτική, αλλά να προστατεύσει το υφιστάμενο σύστημα εξουσίας του. Γι αυτό και προώθησε αρχικά τον Πετσάλνικο – τον «κολλητό» του - στη θέση του πρωθυπουργού. Οι πρώτες επιλογές είναι και οι πιο αυθεντικές: μας αποκαλύπτουν πως σκέπτονται οι ηγέτες, ποιες είναι οι έγνοιες τους. Για μια ακόμα φορά ο Παπανδρέου Γ’ φάνηκε κατώτερος των περιστάσεων.

2.Θα έχει τελειωμό ο διεθνής διασυρμός της χώρας στο εξωτερικό; Η χώρα μας και ο Έλληνας έχει γίνει το «μαύρο πρόβατο της Ευρώπης».

Από τον 2004 και μετά η Ελλάδα έχει ένα τεράστιο πρόβλημα αξιοπιστίας στην ΕΕ. Η αρχή έγινε το 2004 με τον Αλογοσκούφη που κατήγγειλε την αξιοπιστία των δημοσιονομικών στοιχείων με τα οποία η Ελλάδα έγινε μέλος της ευρωζώνης. Ακολούθησαν τα διαβόητα “Greek statistics”, τα οποία κατέστησαν τη χώρα συνώνυμο της απάτης. Το κακό τρίτωσε με τον Παπανδρέου Γ΄, ο οποίος είχε τη φαεινή ιδέα του δημοψηφίσματος, αιφνιδιάζοντας τους δανειστές μας και σπέρνοντας την αβεβαιότητα στις παγκόσμιες αγορές. 
Να το πω απλά: μας θεωρούν αναξιόπιστους και ανίκανους, με ιστορικό συμπεριφοράς απατεώνα. Η χώρα έχει διεθνώς ξεφτιλιστεί. Όσοι συναλλάσσονται ή επικοινωνούν με ανθρώπους στο εξωτερικό το γνωρίζουν καλά. Ο διασυρμός αυτός δεν νομίζω ότι θα τελειώσει σύντομα. Μπορεί ο κ.Παπαδήμος να είναι ένας ευυπόληπτος πρωθυπουργός, δεν θάλεγα το ίδιο όμως για όλους τους υπουργούς του. Η χώρα θα αποκτήσει καλό όνομα όταν ανακτήσει την αξιοπιστία της και την αξιοπρέπειά της. Οσο στο πολιτικό προσκήνιο κυριαρχούν οι πολιτικάντηδες (όπως συμβαίνει και τώρα με τη νέα κυβέρνηση), η Ελλάδα δεν πρόκειται να ανακάμψει. Οσο θα είμαστε ο επαίτης της Ευρώπης, ένας επαίτης μάλιστα που του αρέσουν οι κουτσαβακισμοί, η χώρα θα διασύρεται. 

3.Εκτιμάτε πώς οι εκλογές θα δώσουν μια λύση ή θα πάμε σε μια παρατεταμένη ακυβερνησία με ότι αυτό συνεπάγεται για το δημοκρατικό μέλλον της Ελλάδας; Η κυβέρνηση σωτηρίας θα δώσει, πιστεύετε λύσεις; Η νέα κυβέρνηση δεν είναι «κυβέρνηση σωτηρίας» αλλά μεταβατική κυβέρνηση. Θα ήταν κυβέρνηση σωτηρίας αν τα κόμματα εξουσίας την υποστήριζαν ενθέρμως και αν είχε ευρεία εντολή. Η νέα κυβέρνηση, πρώτον, είναι η δεύτερη καλύτερη επιλογή (second best) για τα δύο κόμματα εξουσίας• αναγκάστηκαν να την υποστούν, στην ουσία δεν την επιθυμούν (ιδιαίτερα ο Σαμαράς, του οποίου ανατρέπει την «αντιμνημονιακή» στρατηγική). Και δεύτερον, έχει περιορισμένη εντολή – να διαπραγματευθεί τις λεπτομέρειες και να υπογράψει τη δανειακή σύμβαση της 26ης Οκτωβρίου, και να διεξάγει εντολές το συντομότερο δυνατόν. Η νέα κυβέρνηση είναι προϊόν συμβιβασμών: δεν σχεδιάστηκε να κυβερνήσει αλλά να διεκπεραιώσει. Φαίνεται άλλωστε και στη σύνθεσή της. Συνιστά ένα ετερόκλητο μείγμα ανθρώπων, τα οποίο μαγειρεύτηκε στις κομματικές κουζίνες (εξού και η διόγκωσή του στα 48 μέλη!), με κριτήρια όχι την αξιοσύνη και την αποτελεσματικότητα αλλά τις εσωκομματικές και ενδοκυβερνητικές ισορροπίες. Εγνωσμένης ανικανότητας ή φαιδρότητας πολιτικάντηδες παραμένουν, επανήλθαν ή προστέθηκαν. Ευτυχήσαμε να δούμε ξανά τον κ.Τίποτα υπουργό, ο «αντιμνημονιακός» υφυπουργός Οικονομικών θα εξακολουθεί να απολαμβάνει την αφροδισιακή προσφώνηση «κύριε υπουργέ», η κυρία που σταδιοδρόμησε πολιτικά με κύριο προσόν το οικογενειακό επώνυμο συνεχίζει να διατηρεί την ιδιότητα του αναπληρωτή υπουργού, ενώ θα διασκεδάσουμε την πίκρα μας με διάφορους λαϊκιστές και τσαρλατάνους οι οποίοι όταν δεν θυμίζουν τον Χατζηχρήστο μας παραπέμπουν στον Διονύση Παπαγιαννόπουλο!  Δεν γνωρίζω αν οι εκλογές δώσουν λύση. Ξέρω όμως ότι είναι απαραίτητες. Οι πολίτες πρέπει να επιλέξουν αυτούς που θα διαχειριστούν τις μεγαλύτερες αλλαγές που γνώρισε μεταπολεμικά η Ελλάδα. Η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε εξαντλήσει το πολιτικό κεφάλαιό της. Η νέα κυβέρνηση θα λειτουργεί περισσότερο ως υπηρεσιακή κυβέρνηση – στην ουσία θα κυβερνά ελάχιστα. Στις εκλογές θα κληθούμε να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Εκτιμώ ότι δεν θα προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση και θα υπάρξουν κατ΄ ανάγκην συνεργασίες. Μόνο κυβερνήσεις συνεργασίας μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Κανένα κόμμα μόνο του δεν μπορεί να φέρει εις πέρας τις κολοσσιαίες αλλαγές που απαιτούνται. Η όποια κυβέρνηση συνεργασίας, όμως, θα πρέπει να είναι ουσιαστική και να την επιζητούν στ’ αλήθεια τα συμπράττοντα μέρη. Πρέπει να βασίζεται σε προγραμματικές συγκλίσεις και να έχει συζητηθεί προεκλογικά το ενδεχόμενο σχηματισμού της με την ανάληψη σχετικών δημοσίων δεσμεύσεων. Ευελπιστώ ότι στις επερχόμενες εκλογές θα προκύψουν νέα πολιτικά σχήματα που θα εκφράσουν την αποστροφή των πολιτών στους πολιτικάντηδες που κατέστρεψαν τη χώρα και θα δίνουν συγχρόνως προοπτική για γενναίες μεταρρυθμίσεις προκειμένου η Ελλάδα να γίνει μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα, στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Ελπίζω ακόμα ότι οι μεταρρυθμιστές θα επικρατήσουν στα δύο κόμματα εξουσίας. Τίποτα από αυτά δεν είναι εύκολο. 

4.Ποιες είναι οι ευθύνες των πολιτών σε όλο αυτό το αδιέξοδο; Εκτιμάτε πως ο Έλληνας σήμερα έχει κατανοήσει πως ζει με δανεικά για δεκαετίες; Έχει κατανοήσει πως μια χώρα όταν δεν παράγει τίποτα δεν μπορεί να έχει πλούσιους πολίτες; Ο Έλληνας έχει πλέον καταλάβει ότι όλα αυτά τα χρόνια ζούσε με δανεικά. Ικανοποιούσε το «ελληνικό όνειρο» σε ένα περιβάλλον πλαστής ευημερίας. Βαθιά μέσα του γνωρίζει ότι συνέβαλλε και αυτός στην κατρακύλα. Αφέθηκε να σαγηνευτεί από τους δημαγωγούς. Στάθηκε συχνά απέναντι στη νομιμότητα. Είδε το κράτος ως έναν ξένο μηχανισμό, ο οποίος αξίζει εκμετάλλευση, όχι υποστήριξη. Λεηλάτησε τα «κοινά» όσο του έδιναν οι πολιτικάντηδες την ευκαιρία. Οι διεφθαρμένοι πολιτικοί από πάνω ανέχονταν τη μικρο-διαφθορά των από κάτω, και αντιστρόφως. Ο βρόχος που πνίγει τη χώρα είναι φαύλος. Την ίδια στιγμή, ο πολίτης τελεί σε σύγχυση. Βλέπει τη ζωή του να αναποδογυρίζεται, τον φοβίζει η αβεβαιότητα, αγωνιά σε τι είδους χώρα θα ζήσουν τα παιδιά του. Σε ένα περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας είναι ευεπίφορος στους λαϊκιστές και τους συνωμοσιολόγους. Έχει την τάση να κλείνεται στον εαυτό του και να υιοθετεί μια αμυντική στάση. Από αυτή την άποψη η κοινωνία βρίσκεται σε μια «κρίσιμη κατάσταση». Είναι εξόχως σημαντικό ποια αφήγηση θα επικρατήσει. Ποτέ η Πολιτική, νοούμενη ως διεργασίες για τη συλλογική αυτοκατανόηση και δράση, δεν είχε σημαντικότερο ρόλο. Χρειαζόμαστε ηγέτες να μας εμπνεύσουν, έχουμε ανάγκη από πρότυπα που θα μας συγκινήσουν. Κυρίως, πρέπει να κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή. Με το λόγο μας, την έλλογη δράση μας, την αλληλεγγύη μας. 

5.Ποιο πολιτικό προσωπικό από αυτό που σήμερα υπάρχει μπορεί να δώσει λύσεις; Μπορεί να φέρει πίσω τη χαμένη αξιοπιστία της ελληνικής πολιτικής; Όπως διδάσκει η ιστορία της καινοτομίας, το καινούριο θα προκύψει απροσδόκητα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η πλειονότητα του σημερινού πολιτικού προσωπικού είναι χρεοκοπημένη στη συνείδησή μας. Πρέπει να αναζητήσουμε νέους πολιτικούς ηγέτες, να δούμε με συμπάθεια νέες πολιτικές πρωτοβουλίες, να προβληματιστούμε, γνωρίζοντας ότι αυτή είναι μια ανοιχτή, εν πολλοίς απρόβλεπτη, διαδικασία. Σε περιόδους μεγάλων αλλαγών βιώνουμε υψηλή αβεβαιότητα, ακόμα και υπαρξιακή αγωνία. Ξαναβλέπουμε τον εαυτό μας, τη ζωή μας, τον τρόπο οργάνωσης του συλλογικού βίου μας διαφορετικά. Η αβεβαιότητα μπορεί να αποβεί παραλυτική. Μπορεί όμως να καταστεί αναζωογονητική - η μήτρα νέων εξελίξεων. Όπως έλεγε ο αείμνηστος φιλόσοφος Καρλ Πόπερ, το αυθεντικά νέο δεν περιγράφεται στον ενεστώτα χρόνο – δημιουργείται. Έχουμε το πάθος της δημιουργίας; Νοιώθουμε την ανάγκη να κάνουμε την οργή μας δύναμη αλλαγής; Μπορούμε να κάνουμε τον πόνο μας ελπίδα; Κανείς δεν θα το κάνει για μας. Οι υπεύθυνοι πολίτες πασχίζουν να ορίσουν τη μοίρα τους.

Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2011

Η δραχμή είναι η μοίρα μας!


«Για σας θα κάνω μια καλύτερη τιμή
Είπε το Τίποτα στο Κάτι
Κι εκείνο το ηλίθιο τόχαψε»
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Είχα την ελπίδα ότι η δραχμή θα είναι για τα παιδιά μου ότι ήταν η οκά για μένα: γραφικό στοιχείο στις οικογενειακές αφηγήσεις ενός μακρινού παρελθόντος. Φοβάμαι ότι αυτό θα συμβεί αντιστρόφως: η Ελλάδα του ευρώ θα είναι το αντικείμενο αφηγήσεων των Ελλήνων στο μέλλον.

Θα οδηγηθούμε στη δραχμή όχι τόσο γιατί το επιλέξαμε, όσο γιατί δεν καταφέραμε να το αποφύγουμε. Θα πρόκειται για ένα απρόθετο αποτέλεσμα εμπρόθετων κομματικών-προσωπικών στρατηγικών του πολιτικού προσωπικού. Η διαχείριση της κρίσης σφραγίζεται καθοριστικά από την παθολογία του εγχώριου πολιτικού συστήματος. Μακροχρονίως εθισμένοι στη φαύλη κομματοκρατία πολιτικάντηδες διαχειρίζονται την τύχη της χώρας. Ως αποτέλεσμα, κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται από διαρκώς δυσμενέστερη θέση.

Το κομματικό παιχνίδι δεν έπαψε να διεξάγεται με όρους μετα-οθωμανικής πολιτικής κουλτούρας: συγκρουσιακά, καιροσκοπικά, εγωκεντρικά, παλαιοκομματικά. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι κομματικοί παίκτες προωθούν ιδιοτελείς στρατηγικές, οι οποίες αργότερα τους εγκλωβίζουν, ωθώντας τους είτε στην εμμονή σε προγενέστερες επιλογές (π.χ. πόλωση), είτε στην απόκρυψη, τη φενάκη, και την υποκρισία. Ακολουθώντας ο καθένας το βέλτιστο γι αυτόν συμφέρον επιφέρει κακά αποτελέσματα για όλους. Το εθνικό συμφέρον πλήττεται, η χώρα καταστρέφεται. Οι συνέπειες είναι τόσο οδυνηρές όσο είναι αναπότρεπτες.

Εδώ και δύο χρόνια, τα επώδυνα μέτρα πασχίζουν να υλοποιήσουν κυρίως άνθρωποι που θήτευσαν στη σχολή του φαύλου ανδρεοπαπανδρεϊκού λαϊκισμού. Φυσικά, δυσκολεύονται λίγο… Ο Σαμαράς, όπως ο Παπανδρέου το Μάρτιο 2009, επιλέγει την άμετρη σύγκρουση. Βασίζει τη στρατηγική του στην πολωτική («αντιμνημονιακή») αντιπαράθεση και στο μύθο της «επαναδιαπραγμάτευσης» με τους δανειστές. Πόσο έωλη ήταν αυτή η στρατηγική αποδείχθηκε όταν αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει, αποδεχόμενος τελικά τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου.

Για να μπορείς να επαναδιαπραγματευθείς με τους δανειστές σου πρέπει να είσαι σε θέση να το κάνεις. Να έχεις ανακτήσει την αξιοπιστία σου, να μην είσαι μακριά από τους στόχους σου, να οικοδομείς συμμαχίες. Μόνον έτσι συσσωρεύεις πολιτικό κεφάλαιο. Αν ο Σαμαράς εννοούσε πράγματι την «επαναδιαπραγμάτευση» θα απαιτούσε (δεν θα ανεχόταν, όπως τώρα!) συγκυβέρνηση με τον Παπανδρέου εδώ και καιρό. Θα μειωνόταν έτσι η πολιτική ένταση και η συνακόλουθη αβεβαιότητα. Κυρίως, όμως, θα θραύονταν ένας βασικός πυλώνας της πολιτικής κουλτούρας: η πολωτική σύγκρουση. Δεν το έκανε, προτίμησε την πεπατημένη: άμετρη αντιπαράθεση προς ίδιον κομματικό όφελος.

Αποκαλυπτικό της πολιτικής παθολογίας είναι πόσο παλαιοκομματικά αντιμετωπίζονται οι αρχηγοί των δύο κομμάτων εξουσίας, μετά την προφανή αποτυχία των στρατηγικών επιλογών τους. Ουδείς τους αμφισβητεί! Μετά το φιάσκο του δημοψηφίσματος, η «αντιμνημονιακή» στρατηγική Σαμαρά κατέρρευσε, αλλά αυτό δεν ομολογείται, ούτε ο ίδιος πιέζεται να παραιτηθεί• το κομματικό λεξιλόγιο γίνεται όλο και πιο φενακιστικό, η δοξολογία του αρχηγού εντείνεται. Με την πρόταση του δημοψηφίσματος, ο Παπανδρέου επέδειξε κολοσσιαία ακρισία. Η όποια διαφωνία μερικών «μεταρρυθμιστών» υπουργών του περιορίστηκε σε ιδιωτικές, ακατάληπτα στρογγυλεμένες, δηλώσεις. Το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε ομοφώνως να συνταχθεί με την πρόταση για δημοψήφισμα! Ουδείς όρθωσε το ανάστημά του. Οι λίγοι βουλευτές που επέκριναν τον πρωθυπουργό, του έδωσαν παρ΄ όλα αυτά ψήφο εμπιστοσύνης. Τέτοια συνέπεια! Κανείς δεν θέλει να ρισκάρει τη θεσούλα του!

Σε ένα παλαιοκομματικό παιχνίδι, οι «παίκτες» δεν ενοχλούνται να χάνουν, όχι μόνο το ηγετικό ανάστημά τους, αλλά και την αξιοπρέπειά τους ― ακόμη και την αίσθηση του γελοίου. Δεν εκπλήσσει: η ηγετική επάρκεια, η σοβαρότητα και η αξιοπρέπεια δεν είναι μόνο ατομικά επιτεύγματα αλλά και συλλογικά κατορθώματα - απηχούν συλλογικές αξίες. Αν η εικόνα της πολιτικής μας ζωής είναι τόσο σουρεαλιστική, είναι γιατί κυριαρχείται από άμετρα καιροσκοπικές-εγωκεντρικές επιλογές. Όλα λέγονται και ξελέγονται• το μόνο για το οποίο δεσμεύονται άρρητα οι «παίκτες» είναι η προώθηση του ιδίου συμφέροντος. Δεν υπάρχει συνέπεια, ειρμός στις κινήσεις τους, δεν συμπεριφέρονται με βάση κάποιες κοινές παραδοχές, δεν υπάγουν τις αποφάσεις τους σε υπερκείμενες αξίες και πρακτικές. Λειτουργούν ως «ιδιώτες». Ο αυτοεξευτελιστικός εκφυλισμός είναι η λογική απόληξη του πολιτικού αυτισμού.

Αν η Θάτσερ αμφισβητήθηκε επιτυχώς από το κόμμα της το 1990, αυτό συνέβη επειδή, αφενός μεν τα κόμματα στη Βρετανία δεν θεωρούνται προέκταση του αρχηγού, αφετέρου δε τα σημαίνοντα στελέχη τους δεν αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως υπηρέτες του Αρχηγού αλλά ως αυτόφωτα πολιτικά όντα, για τα οποία η αξιοπρέπεια συμπληρώνει τη φιλοδοξία. Σε μια τέτοια έλλογη πολιτική κουλτούρα κατέστη δυνατόν για τον τότε αναπληρωτή πρωθυπουργό Τζέφρι Χάου να διαφωνήσει με την πρωθυπουργό του και να παραιτηθεί, εκφωνώντας μια ιστορική πλέον ομιλία στη Βουλή. Ο αρχηγός ηγείται, αλλά και αμφισβητείται.

Σε μας κυριαρχεί η μετα-οθωμανική δουλικότητα. Μετά την τελευταία ομιλία του Παπανδρέου στο υπουργικό συμβούλιο, ομάδα υφυπουργών του παρέδωσε το εξής σημείωμα: «Πρόεδρε, σήμερα, εκτός από τη μεγαλοψυχία σας, πάνω στο τραπέζι θα είναι και η αξιοπρέπεια του Παπανδρέου και η ιστορία της δημοκρατικής παράταξης. Είμαστε όλοι μαζί σου». Πολυχρονεμένε μας πασά ευχαριστούμε που υπάρχετε! Χάρη σε σας υπάρχουμε κι εμείς!

Η Ελλάδα της δραχμής θα θυμάται με ευγνωμοσύνη τους κυρίους Δόλλη, Μπόλαρη, Πεταλωτή, Ρόβλια και τόσους άλλους υπηρέτες του Μεγάλου Ηγέτη. Να θυμηθούν μόνο να κλείσουν το φως βγαίνοντας. Στην Ελλάδα της δραχμής υπάρχει έλλειψη ηλεκτρικού…

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Ο μοιραίος πρωθυπουργός…


(Δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή», 30/11/2011. Παρακαλώ διαβάστε το υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων)

Αν η κοινωνία, κατ’ ελάχιστον, εκφράζει ένα πνεύμα τιθάσευσης των αντιπαλοτήτων, λειτουργικής ευταξίας, και στοιχειώδους κανονικότητας, η ελλαδική κοινωνία καταρρέει μπροστά στα μάτια μας, αποσυντίθεται. Το χειρότερο: δείχνουμε ανήμποροι να κάνουμε κάτι! Μοιάζουμε με τους ζαλισμένους επιβάτες αεροπλάνου που πέφτει. Ο πιλότος έχει πάθει καρδιακή προσβολή και τα αεροπλάνο χάνει ύψος ταχύτατα. Νοιώθουμε τον ίλιγγο της πτώσης, βιώνουμε την υπαρξιακή αγωνία των τελευταίων στιγμών, ελπίζουμε ο Θεός να βάλει το χέρι του, αλλά τίποτα δεν μπορεί, πλέον, να ακυρώσει το νόμο της βαρύτητας.

Παρά τις τεράστιες δυσκολίες διαχείρισης της πρωτόγνωρης κρίσης, δεν ήταν αναπόφευκτο να φτάσουμε εδώ. Ο αείμνηστος ψυχοθεραπευτής Πολ Βατζλάβικ έλεγε ότι τα προβλήματα που κάθε φορά διαχειριζόμαστε, τα έχουμε εν μέρει συν-δημιουργήσει με προγενέστερους χειρισμούς μας. Η διαδικασία χειρισμού ενός αρχικού προβλήματος σταδιακά μεταβάλλει το ίδιο το πρόβλημα. Η κρίση ελλείμματος και χρέους του 2009 δεν ήταν απαραίτητο να εξελιχθεί σε κρίση επιβίωσης της χώρας το 2011. Τι πήγε λάθος;

Πολλά και διάφορα, κυρίως όμως η ελλειμματική ηγεσία. Είχαμε την ατυχία, σε κρίσιμες στιγμές, να έχουμε λάθος ανθρώπους στο πηδάλιο. Κάποιοι είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει: ο Καραμανλής Β’ και ο Παπανδρέου Γ’ κατέστησαν ηγέτες εξαιτίας, κυρίως, του επωνύμου τους. Πρόκειται για κραυγαλέες περιπτώσεις αναξιοκρατίας, στενά συνυφασμένες με τη μετα-οθωμανική κουλτούρα του «πολυχρονεμένου πασά», που διαπερνά τη χώρα και, πρωτίστως, τα κόμματα. Παγιδευμένοι σε αυτή τη νοο-τροπία, ξελογιαστήκαμε και αφεθήκαμε στους δημαγωγούς. Τώρα πληρώνουμε το βαρύ λογαριασμό.

Ενώ η χώρα διαλύεται, ο πρωθυπουργός με το αμήχανο βλέμμα, το τρομαγμένο ύφος, και τα ετοιμόρροπα ελληνικά, μας ζητά να «προχωρήσουμε σε αναγέννηση» - με αυτόν φυσικά επικεφαλής! Τόσο καταλαβαίνει… Δεν βιώνει τις λέξεις που εκστομίζει, γι αυτό και δεν μπορεί να τις συνδέσει με την κοινή εμπειρία. Όλο και περισσότερο θυμίζει εκείνους τους τριτοκοσμικούς ή κομμουνιστές ηγέτες, οι οποίοι αδυνατούν να καταλάβουν γιατί ο κόσμος στρέφεται οργισμένα εναντίον τους. Ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν!

Η αίσθηση της πραγματικότητας, λέει ο Ησαϊας Μπερλίν, είναι η σημαντικότερη αρετή ενός πολιτικού. Ο Παπανδρέου Γ’ δεν την είχε ποτέ του. Το έχω αναλύσει επανειλημμένα: ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ένας βαθιά ελλειμματικός ηγέτης. Κάνει μια δουλειά που εμφανώς τον δυσαρεστεί. Την κάνει γιατί, ως γόνος δυναστείας, το επιτάσσει η οικογενειακή παράδοση. Η τραυματική σχέση με τον αμοραλιστή πατέρα του τον έχει σημαδέψει: ο Γιώργος χρειάζεται αποδοχή, κάτι που δεν του έδωσε ποτέ ο Ανδρέας. Θέλει να είναι συμπαθής κι αυτό εξυπηρετείται με τη δουλικότητα που εισπράττουν απο τους «πληβείους» οι ισχυρές πολιτικές οικογένειες στη μετα-οθωμανική Ελλάδα. Η «σοσιαλιστική» ιδεολογία είναι το περίτεχνο περιτύλιγμα μιας εύθραυστης προσωπικότητας που λαχταρά την αποδοχή, υποσχόμενος, τάζοντας, «αναδιανέμοντας». Η πριγκηπική νοοτροπία και η ανασφάλειά του τον ωθούν να είναι στο κέντρο πολλών αενάως ανασχηματιζόμενων κύκλων συμβούλων, «φίλων», αυλικών. Όντας στο κέντρο, δίχως θεσμικούς περιορισμούς, τονώνεται το εγώ του, αισθάνεται λιγότερο ανασφαλής.

Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ο άνθρωπος αυτός κλήθηκε να πάρει τις πιο δύσκολες αποφάσεις που πήρε μεταπολεμικά Έλληνας πρωθυπουργός. Τις ανέβαλλε διαρκώς, επιδεινώνοντας δραματικά το δημοσιονομικό πρόβλημα. Οι αποφάσεις τελικά λαμβάνονταν, αλλά από κάθε φορά δυσχερέστερη θέση. Το ίδιο και οι αποφάσεις της ηθικά απονομιμοποιημένης Βουλής. Η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του, ευγνώμονες οι περισσότεροι που τους δόθηκε η δυνατότητα να υπηρετήσουν στην οικογενειακή επιχείρηση του ιδρυτή, νοιάζονται κυρίως για τη δική τους επιβίωση. Ψελλίζουν κάποιες αντιρρήσεις για το θεαθήναι, αλλά δεν δρουν, μόνο φλυαρούν. Αν ο ηγέτης τους δεν αισθάνεται τη γλώσσα του, οι υπάλληλοί του τη χρησιμοποιούν φενακιστικά: για να συγκαλύψουν τις ευθύνες τους. Καλούν τον πρωθυπουργό να πάρει «πολιτικές πρωτοβουλίες», ακριβώς για να μην αναλάβουν αυτοί τις δικές τους – να τον αλλάξουν.

Όπως στη ζωή, έτσι και στην πολιτική ο αριστοτελικός «καιρός» (το τάιμινγκ) είναι το παν. Ο Παπανδρέου δεν διαπραγματεύθηκε ποτέ με τους δανειστές μας, δεν πάσχισε να καταστήσει τη χώρα αξιόπιστο συνομιλητή, δεν κυβέρνησε με τους καλύτερους. Ένα καχεκτικό εγώ χρειάζεται τη διαρκή επιβεβαίωση των κολάκων. Κάθε ανασχηματισμός του ήταν χειρότερος από τον προηγούμενο. Η χώρα βούλιαζε, τα ταμεία άδειαζαν, και ο πολυχρονεμένος πασάς έκανε υφυπουργούς Οικονομικών τον Κουσελά και τον Οικονόμου! Άνθρωποι του κομματικού σωλήνα και της οικογενειακής αυλής, εγνωσμένης ανικανότητας πολιτικοί, διετέλεσαν ή παραμένουν υπουργοί μια δήθεν κυβέρνησης «πολέμου»! Βόλεψε φίλους και κομματανθρώπους σε δημόσιες θέσεις - τον Μίχα στον ΕΦΕΤ, τη Μπιρμπίλη στον ΟΟΣΑ, τον Σπυρόπουλο στο ΙΚΑ, κοκ – μην παραλείποντας να μας κάνει και το απαραίτητο εκπολιτιστικό κήρυγμα περί «αλλαγής νοοτροπίας»!

Η Ελλάδα γι αυτόν είναι χώρα διακοπών, με υπέροχες θάλασσες, αισθησιακή χλωρίδα, γραφικούς ιθαγενείς και, κυρίως, όμορφα τοπία για φωτογραφίες. Μόνο ένας τουρίστας θα εξήγγειλε το οδυνηρό Μνημόνιο με φόντο το γραφικό λιμάνι του Καστελόριζου! Η χώρα ως καρτ ποστάλ! Όταν δεν έχεις βιωματικούς δεσμούς με τη χώρα που κυβερνάς, όταν δεν παθιάζεσαι με τον τόπο, όταν δεν έχεις αίσθηση της πραγματικότητας, όταν στερείσαι αυτογνωσίας, αυτοπεποίθησης και προσόντων, αναλώνεις την ψυχική σου ενέργεια κυρίως στην προσποίηση – προσποιείσαι ότι κυβερνάς, καμώνεσαι ότι ηγείσαι. Στο κενό βλέμμα του Παπανδρέου Γ΄ καθρεφτίζονται τα ερείπια της χώρας. Πώς θα διαχειριστούμε την καταστροφή;